Niewydolność serca (NS) to choroba, w której uszkodzone serce nie jest wstanie zaspokoić potrzeb organizmu. Powoduje to pojawienie się duszności, męczliwości, nietolerancji wysiłku czy obrzęków najczęściej obserwowanych w obrębie kończyn dolnych. NS jest chorobą o złym rokowaniu. Co roku z powodu NS umiera w Polsce około 60 tysięcy pacjentów. Kolejnych 220 tysięcy pacjentów zapada na tę chorobę. Dlatego bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie i skuteczne leczenie pacjenta z NS, aby poprawić jego rokowanie (tj. wydłużyć przeżycie) jak i jakość życia. Ale jeszcze istotniejszym wydaje się świadome unikanie czynników, które mogą doprowadzić do wystąpienia NS. Dlatego to opracowanie dedykowane jest zarówno osobom zdrowym, aby świadomie potrafiły unikać czynników ryzyka rozwoju NS jak i osobom, u których występują już czynniki ryzyka, aby można byłoby je prawidłowo kontrolować. Najczęstszymi czynnikami ryzyka wystąpienia niewydolności serca są:

1. podwyższone ciśnienie krwi,
2. cukrzyca,
3. otyłość,
4. palenie papierosów,
5. hipercholesterolemia,

ale również: zmniejszona aktywność fizyczna, nieprawidłowa dieta czy stres. Podwyższone ciśnienia krwi

Pomiary ciśnienia krwi to bardzo ważny element w dbaniu o serce. Utrzymujące się podwyższone ciśnienie krwi może przez długi czas nie powodować żadnych dolegliwości. Mimo braku dolegliwości może prowadzić do przerostu ścian serca i rozwoju rozkurczowej NS jak i wystąpienia zawału serca i rozwoju skurczowej NS. Dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie nadciśnienia tętniczego i jego skuteczne leczenie. Najlepiej jest zaopatrzyć się we własny ciśnieniomierz i kontrolować je regularnie w warunkach domowych (te pomiary mają największe znaczenie dla rozpoznania nadciśnienia tętniczego). Należy również mierzyć ciśnienie krwi rutynowo podczas każdej wizyty u lekarza. Poniżej normy ciśnienia tętniczego krwi.

Jeśli jedna z wartości pomiaru lub obie w warunkach domowych przekraczają 135/85 mm Hg, konieczna jest konsultacja lekarska. Badania naukowe wykazały, że nawet niewielkie obniżenie ciśnienia krwi może zmniejszyć ryzyko wystąpienia NS.

Cukrzyca
Cukrzyca sprzyja czterokrotnemu wzrostowi ryzyka rozwoju NS u mężczyzn oraz ośmiokrotnemu u kobiet w porównaniu z osobami bez cukrzycy. Cukrzyca u chorych z NS zwiększa ryzyko hospitalizacji jak i zgonu, dlatego też konieczna jest okresowa kontrola poziomu cukru we krwi na czczo. Podwyższony poziomu cukru we krwi prowadzi do zaburzeń gospodarki cholesterolowej, zaburzeń metabolicznych, które również sprzyjają rozwojowi NS. Wymaga to podjęcia leczenia.

Otyłość
Wykazano, że zwiększony wskaźnik masy ciała [BMI – body mass index, wyliczany ze wzoru: masa ciała [kg]/(wzrost[m])2] koreluje ze zwiększonym ryzykiem NS. Ryzyko to zwiększało się stopniowo wraz ze wzrostem BMI: u osób z nadwagą (BMI 25-29,9 kg/m2 ) o 34%, a u osób z otyłością (BMI >30 kg/m2 ) o 104%. Największe ryzyko zaobserwowano w przypadku BMI >40 kg/m2. Otyłość odpowiada za wzrost ryzyka NS u kobiet o 14% i 11% u mężczyzn. Otyłość jest związana z wieloma zaburzeniami metabolicznymi, w tym nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą i hiperlipidemią.

Palenie papierosów
Nikotynizm stanowi jeden z głównych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia chorób serca, w tym NS. Razem z dymem i substancjami smolistymi do organizmu dostają się dziesiątki związków sprzyjających szybkiemu rozwojowi zmian miażdżycowych, które zaburzają właściwy obieg krwi w organizmie. Inhalowana nikotyna i tlenek węgla zaburzają stosunek lipoprotein we krwi (podwyższają stężenie LDL, obniżają HDL), zwiększają ryzyko agregacji płytek krwi, obkurczają naczynia tętnicze powodując znaczny wzrost ciśnienia tętniczego i przyspieszenia akcji serca. Nikotynizm sprzyja rozwojowi nie tylko niewydolności serca, ale również chorób płuc i procesom nowotworowym.

Podwyższony poziom cholesterolu
Cholesterol odgrywa bardzo ważną rolę w codziennym funkcjonowaniu naszego organizmu. Tworzy ściany komórek, służy do prawidłowego funkcjonowania naszego układu trawiennego, pomaga w wytwarzaniu niezbędnych związków chemicznych, takich jak witamina D oraz jest odpowiedzialny za syntezę niektórych hormonów. Jednak zbyt duża ilość cholesterolu we krwi może niekorzystnie wpływać na zdrowie serca. We krwi cholesterol występuje w dwóch podstawowych postaciach: LDL („zły” cholesterol) i HDL („dobry” cholesterol). Frakcja LDL cholesterolu łatwo wbudowuje się w ściany tętnic, zwiększając ryzyko choroby wieńcowej i zawału serca, a w konsekwencji NS. Frakcja HDL umożliwia transport cholesterolu ze ścian tętnic do wątroby, gdzie ulega on dalszym przemianom. Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiednich proporcji obu tych frakcji, niskiego poziomu cholesterolu LDL i wysokiego HDL.

Regularne badania
Każdy z nas powinien regularnie dokonywać pomiarów ciśnienia tętniczego, poziomu glikemii oraz cholesterolu. Niezbędne też jest dbanie o prawidłową wagę, unikanie stresu oraz zaprzestanie palenia papierosów celem zmniejszenia wystąpienia czynników ryzyka NS jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, czy hipercholesterolemia.

Autor artykułu:
dr hab. n. med Agnieszka Pawlak, Prof. PAN
Kierownik Pododdziału Niewydolności Serca Kliniki Kardiologii Inwazyjnej CSK MSWiA

Artykuł powstał w ramach Tygodnia Świadomości Niewydolności Serca organizowanego przez Sekcję Niewydolności Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Jeśli jesteś pacjentem lub bliskim pacjenta z NS odwiedź stronę slabeserce.pl

Jeśli masz pytania lub szukasz wsparcia organizacji pacjentów możesz skontaktować się z Ogólnopolskim Stowarzyszeniem EcoSerce:

tel. kom.: 694 668 328
e-mail: biuro@ecoserce.pl
www: http://ecoserce.pl/
Patronem medialnym Tygodnia Świadomości Niewydolności Serca jest portal MedicalPress.